บ้านหนองเงือก ตั้งอยู่ในตำบลแม่แรง อำเภอป่าชาง จังหวัดลำพูน เป็น ชุมชนเล็กๆ ที่ยังคงรักษาอัดลักษณ์ ประเพณีวัฒนธรรมและวิถีชีวิตตามแบบบรรพบุรุษ “ชาวยอง”
“ยอง” เป็นชื่อเรียกกลุ่มคนที่พูดภาษาตระกูลไทและมีถิ่นฐานบ้านเกิดอยู่ที่เมืององ ซึ่งอยู่ในประเทศเมียนม่ารในปัจจุบัน ในประวัติศาสตร์คนยองถูกกวาดล้อนเข้ามาในดินแดนไทยเมื่อสองร้อยกว่าปีล่างมาแล้ว ชาวยองถูกกกวาดค้อนลักษณะเทครัวในสมัยพระเจ้ากาวิละเพื่อการฟื้นฟูบ้านมือง หลังจากที่อิทธิพลของพม่าเริ่มหมดไปจากที่ราบเชียงใหม่ ลำพูน แบ่งได้ 3 ช่วงเวลา ช่วงแรกระหว่างปี พ.ศ. 2325-2339 ช่วงที่สองระหว่าง พ.ศ. 2339-2348 และช่วงที่สามระหว่าง พ.ศ. 2356 โดยจากการกวาดล็อนผู้คนจากเมืองยองและเมืองใกล้เดียง เจ้ามาตั้งถิ่นในเมืองคำพูน จากนั้นคนยองได้ขยายตัวออกไปตั้งชุมชนในที่ต่างๆ และได้กลายเป็นพลเมืองส่วนใหญ่ของเมืองลำพูน
สำหรับคนของบ้านหมองเงือกนั้น แรกเริ่มเดิมที ประมาณช่วงปี พ.ศ 2348 – 2356 มีชาวยอง 5 ครอบครัว อพยพมาจากบ้านม่อนเมืองยอง ประเทศเมียนม่าร์ เข้ามาตั้งรกราก บ้านหนองเงือกปัจจุบัน โดย 3 ครอบครัวตั้งบ้านเรือนอยู่ทางทิศเหนือหมู่บ้านเรียกชื่อว่า”บ้านม่อม” สามชื่อหมู่บ้านเดิมของตนในมืองยอง ในช่วงแรกบ้านเป็นศูนย์กลางของหมู่บ้าน มีการสร้าง “ใจบ้าน” ไว้ที่จุดนี้ อีกหนึ่งครอบครัว
ดั่งรกรากอยู่มอกรั้วนาทิศตะวันลกของวัล ปัจจุบันเรียกว่า “คือป้ามะพุ่ง” และอีกหนึ่งครอบครัว ตั้งอยู่ทิศตะวันออกของวัด บริเวณตลาดสลในปัจจุบัน เต็ม 5 ครอบครัวต่างเรียกชื่อบ้านตามที่คนทั้งชื่อขึ้นชื่งไม่เหมือนกัน ถัดอกไปทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน มีหนองน้ำที่มีน้ำที่มีน้ำไหลอกมาจากตาน้ำตลอดปี ชาวบ้านเรียกว่า “หมองออกรู” เป็นต้นกำเนิดลำน้ำน้ำน้ำเหมืองกลาง จากอำนาน
และคำบอกเล่กเล่าสืบต่อกันมากล่าวว่า หนองนํ้าแห่งนี้ มีเงือกลัวหนึ่งขนาดเท่าตัวคน มักผุดขึ้นมาและเคยฉุดลากเอารัวเป็น ๆ ของชาวบ้านแถวนั้นหายไป ด้วยเหตุนี้บุคคคคทั้งห้าครัวจึงเรียกชื่อหมู่บ้านอีกชื่อหนึ่งว่า “บ้านบวกเงือก” (บวกในภาษาล้านนาแปลว่าหนองน้ำ) ต่อมาจึงเรียกเป็น “บ้านหนองเงือก”
และด้วยชุมชนบ้านหนองเงือกเป็นชนชนขนาดย่อม หากที่จักรยานเรื่อย ๆ ไปลามตามเส้นทางท่องเที่ยวในหมู่บ้านก็จะใช้เวลามาณ
ชั่วโมงก็จะเห็นทั่วทั้งซุนซน ก็จะได้สัมผัสถึงวิถีชีวิตชาวยองบ้านหนองเงือกที่แสนเรียบง่าย และยังได้ชื่นชมสถานที่สำคัญต่างๆ ของหมู่บ้าน เช่น วัดหนองเงือก หมองออกรู้ เรือนยองโบรายร้อยกว่าปี เป็นบ้านเก่าแก่ที่หลงเหลือเพียงหลังเดียวใหญ่บ้านหนองเงือก และชมการสาธิดงานหัตถกรรมชุมชน อาทิ การทอผ้าฝ้าย การทำกระเป้านกฮูก การทำรองเท้าจากยางรถยนต์ การ จักสานตาเหลว แต่หากต้องการเห็นความเป็นชมชนบ้านหนองเงือกอย่างละเอียดและมีชีวิตชีวิตก็ล้องเดินชม ซึ่งจะได้ธรรถรสไปอีกแบบ แต่ถ้าให้ดีก็หาจักรยานสักคันซึ่งชนซึ่มชนมีไว้บริการนักท่องเที่ยว ชอบใจตรงไหนก็ลงสำรวจ เพราะชุมชนนี้ชาวบ้านมีความเป็นมิตรกับนักท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวสามารถท่องเที่ยวได้อย่างปลอดภัยแน่นอน